Նիկոտինի մատակարարման էլեկտրոնային համակարգերի ազդեցությունը սրտանոթային հիվանդությունների ռիսկի վրա` հիմնված էնդոթելիի ֆունկցիայի և դրա որոշիչ գործոնների վրա

Հեղինակներ` Ե.Ա. Կվաշա, Օ.Վ. Սրիբնայա, Ի.Պ. Սմիրնովա, Ի.Վ. Տրետյակ, Ա.Ա.Բորոդայ
Աղբյուրը՝ health-ua.com

Եզրակացություններ

Աշխատանքի մեջ որոշվեց, որ նիկոտինի մատակարարման այլընտրանքային սարքերին անցումը,  սիգարետի ծխի վնասակար ազդեցությունը վերացնելու հետ մեկտեղ կարող է թույլ տալ խուսափել արյան մատակարարման գործառույթի խանգարումից, խուսափել էնդոթելիի վնասումից և պրոաթոգենային փոփոխությունների զարգացումից: Դրանց օգտագործումը համադրելով սիգարետի հետ կրճատվում է պաշտպանիչ ազդեցությունը: Նիկոտինի մատակարարման այլընտրանքային սարքերի օգտագործումից ծխող մարդու առողջության վրա ծայրաստիճան անբարենպաստ ազդեցություն 6 ամսվա ընթացքում չի հայտնաբերվել:

Խմբերի փոփոխությունների տարբեր դինամիկան պահանջում է յուրաքանչյուր արտադրանքի հետագա ուսումնասիրություն, որոնք հավակնում են օգտագործվել` սրտանոթային ռիսկի նվազեցման համար:

Ծխելը և դրա հետևանքները

Ծխելը  մեր օրերում դիտվում է որպես առողջության վնասի և բնակչության վաղաժամ մահվան ռիսկի գերիշխող գործոն:

Սրտանոթային համակարգի հիվանդությունները ծխողների շրջանում մահացության գերիշխող պատճառ են հանդիսանում: Սրտի իշեմիկ հիվանդությունների բոլոր դեպքերի մոտ 30%-ը կարող է պայմանավորված լինել ծխելու հետևանքով, իսկ մինչև 45 տարեկանների շրջանում սրտի կաթվածների մոտ 80%-ը պայմանավորված է ծխելով: 65 տարեկան հասակում ծխողները մահանում են սրտի իշեմիկ հիվանդութուններից 2, իսկ օրական 20-ից ավել ծխախոտ ծխելու դեպքում`3.5 անգամ ավելի շատ, քան չծխողները:

Կասկած չկա, որ ծխելը թողնելը արդյունավետ և մատչելի միջոց է`կոնկրետ անձի և ընդհանուր բնակչության առողջության բարելավման համար: Այնուամենայնիվ, չնայած օրենսդրական և տնտեսական մակարդակներում պետությունների հետևողական, խիստ, լայնածավալ և երկարատև հակածխախոտային գործողություններին, բոլոր երկրներում գոյություն ունեն ծխողների խմբեր, որոնք չեն կարողանում կամ չեն ցանկանում լիովին հրաժարվել նիկոտինից և ծխախոտից: Ծխելը չթողնելու հիմնական պատճառը նիկոտինային կախվածությունն է:
Ներկայումս ծխախոտային կախվածության թերապիայի շրջանակներում բժշկական հանրության կողմից լայնորեն քննարկվում է վնասների նվազեցման ռազմավարությունը` նիկոտինի մատակարարման այլընտրանքային  արտադրանքները օգտագործելու հիման վրա: Դրանք ներառում են նիկոտինի մատակարարման այլընտրանքային համակարգերը`թութուն կամ նիկոտին պարունակող հեղուկների հիման վրա, ներառյալ էլեկտրոնային սիգարետները: Վերջին տարիներին այդ սարքերի կենսաբանական ազդեցության (գոլորշիների, աերոզոլների) ուսումնասիրությունների քանակը աճել է, սակայն հետազոտությունների մեծ մասը իրականացվում է in vitro կամ կենդանիների վրա փորձերի միջոցով: Սրտանոթային հիվանդությունների վտանգի վերաբերյալ նիկոտինի մատակարարման այլընտրանքային արտադրանքների ազդեցության վերաբերյալ տվյալները սահմանափակ են և հաճախ հիմնված են չծխողների վրա էլեկտրոնային սիգարետների ազդեցության արդյունքների վրա:

Ուսումնասիրության նպատակն է գնահատել անոթային պատի էնդոթելիի ֆունկցիոնալ վիճակը և դրա որոշիչ գործոնները` նիկոտինի մատակարարման էլեկտրոնային համակարգերի երկարատև (6 ամիս) օգտագործելու շրջանակում:

Նյութեր և մեթոդներ

Բաց տեղային 6-ամսյա ուսումնասիրության շրջանակներում ներառված են 18 տարեկանից բարձր 60 ծխող տղամարդ (n = 49) և կին (n = 11), ովքեր հետազոտվել են` չկազմակերպված քաղաքային բնակչության համաճարակաբանական սկրինինգի շրջանակներում և ովքեր չեն պատրաստվում հրաժարվել սիգարետից: Բոլոր մասնակիցները ծխում էին ավելի քան 15 տարի՝ օրական 15 կամ ավել սիգարետ: Ուսումնասիրությունը չի ներառում սրտանոթային հիվանդություն, սրտի անբավարարություն, ուղեղային արյան շրջանառության խախտումներ, II-III հիպերտոնիկ հիվանդություններ և շաքարախտ ունեցող անձանց:

Արձանագրության համաձայն, կազմվել է 20 հոգուց բաղկացած երեք խումբ: Առաջին խումբը, որպես սիգարետի այլընտրանք օգտագործել է IQOS ծխախոտի տաքացման համակարգը, երկրորդ խումբը` «Joyetech eGo AIO», իսկ III խմբի մասնակիցները շարունակում էին սիգարետ ծխելը` նրանց համար սովորական ռեժիմով: Աշխատանքի ընթացքում օգտագործվել են Ուկրաինայում հավաստագրված նիկոտինի մատակարարման էլեկտրոնային համակարգերը: IQOS օգտագործողները ստանում էին նիկոտին պարունակող  0,490±0,014 и 0,422±0,024 մգ/սթիք, ածխաջրի մոնոօքսիդ (СО) – 0,325±0,035 и 0,345±0,016 մգ/սթիք համապատասխանաբար: Առաջին 2 շաբաթվա ընթացքում էլեկտրոնային սիգարետ օգտագործողները ստացան 6 մգ նիկոտինի պարունակությամբ հեղուկ, իսկ ավելի ուշ` 3 մգ նիկոտինի կոնցենտրացիա: Օգտագործվել է քարթրիջների լայն համային գամմա:

Էլեկտրոնային սարքերը և դրանց համար անհրաժեշտ պարագաները մատակարարվել են «Նոր տեխնոլոգիաներ առողջության համար» հասարակական կազմակերպության կողմից և տրամադրվել են հետազոտողների կողմից: Բոլոր մասնակիցները ստորագրել են կամավոր տեղեկացվածության համաձայնագիր: Ծրագրի սկզբում սարքեր օգտագործողները անցել են մանրամասն ճեպազրույց` նիկոտինի մատակարարման այլընտրանքային սարքերի պատշաճ օգտագործման վերաբերյալ: Մասնակիցների հետազոտությունն իր մեջ ներառում էր մարդաչափական պարամետրերի հաշվարկ` մարմնի զանգվածի ինդեքսով (Ketle ինդեքս - IR), նիկոտինային կախվածության գնահատումը (Ֆագերստրեմի թեստ) և ծխելու վարքի տիպը (Հորնի անկետա), հանգստի էլեկտրասրտագրման արձանագրում 12 ստանդարտ ժամանակահատվածում, արյան ճնշման (АД) չափում սֆիգմոմանոմետրով, հոսքից կախված` վահանագեղձի փորձարկում (որպես նորմ ընդունվել է արժեք, որն ավելին է քան 10%-ը, TThijssen D., Black M. A., Pyke K. E. et al., 2011 թ.)

Արյան նմուշառում` լիպիդների մակարդակի որոշման նպատակով, գլյուկոզայի, C ռեակտիվ սպիտակուցի, էնդոտելիոցիտների նախորդող բջիջների, էնդոտելինի 1, կարբոկսիհեմոգլոբին (COHb)` իրականացվել է սոված փորին. Ընդհանուր խոլեստերինի (ХС) մակարդակը, տրիգլիցերիդների (ТГ), խոլեստերինի բարձր խտության լիպոպրոտեիններինը (ХС ЛПВП) որոշվել է կիսաավտոմատ կենսաքիմիական ֆոտոմետրով, իսկ խոլեստերինի պարունակության ցածր խտության լիպոպրոտեիններինը (ХС ЛПНП) հաշվարկվել է Friedewald բանաձևով. Խոլեստերինի աթերեգիկ ֆրակցիաների հարաբերակցությունը գնահատելու համար օգտագործվում է ածխածնային գործակիցը: Պլազմայում ET1 մակարդակի որոշումը կատարվել է իմունաֆերմենտային մեթոդով:

Էնդոթելիոցիտների նախորդող Շրջանառվող բջիջների (CD34+45+) քանակի հաշվարկը կատարվել է ցիտոֆլոուրիմետրիայն հոսքի մեթոդով  (նորմ է համարվել 2956±298 բջիջ մեկ մլ համար): Սիգարետի օգտագործումը վերահսկվել է անկետավորման և միաժամնակ արյան պլազմայում COHb- ի մակարդակի զուգահեռ որոշումամբ, օգտագործելով մոդիֆիկացված Վոլֆի մեթոդով` կենսաքիմիական ֆոտոմետրի վրա: Որպես աղյուսակային արժեքներ համարվել են COHb- ի պարունակությունը` տվյալ տարիքի չծխողների դեպքում (0.1-1%):
Նախնական առաջարկությունների համաձայն, փորձարկվող անձանց թույլատրվել է ծխել ոչ ավել, քան մեկ սիգարետ` անալիզները հանձնելուց առնվազն մեկ ժամ առաջ: Բոլոր մասնակիցները ենթարկվել են լիարժեք հետազոտության ինչպես նախնական, այնպես էլ ծրագրի ավարտից հետո 3-րդ և 6-րդ ամիսների ընթացքում:

Տվյալները ներկայացված են հետևյալ կերպ. Միջին ± միջին ստանդարտ սխալ (M±m): Հաշվի առնելով նմուշների փոքր չափերը, ձեռք բերված արդյունքների առավել ճշգրիտ գնահատման համար ամբողջ վերլուծությունը կատարվել է ոչ պարամետրիկ մեթոդներով. Մանն ՈՒիթնիիի թեստը օգտագործվել է զույգ համեմատության համար: Ցուցանիշների միջև փոխհարաբերությունը գնահատվել է Սփիրմենի մեթոդի կիրառման միջոցով: Խմբերի անվանական հատկանիշներով համեմատության համար օգտագործվել են Ֆիշերի ճշգրիտ թեստը (երկկողմանի) և χ2 չափորոշիչներ: Վիճակագրորեն նշանակալի տարբերություն է համարվել p<0.05: Վիճակագրական տվյալների մշակումը կատարվել է Statistiсa 6 ծրագրային փաթեթի միջոցով:

Արդյունքները և քննարկումները

Երեք խմբերի մասնակիցները համեմատելի են ըստ տարիքի, ծխելու ստաժի, ծխելու ինտենսիվության, արյան ճնշման մակարդակի և սրտի կրճատումների հաճախականության (ՍԿՀ, ЧСС) (Աղյուսակ 1): Ըստ հարցման, սիգարետի նիկոտինի պարունակության համեմատությամբ, ծխողների մեծ մասը օգտվել է այսպես կոչված թեթև սիգարետ` 0.1% 0.5 մգ նիկոտինի պարունակությամբ (93.3%, n = 57), սակայն Ֆագերստրեմի թեստը ցույց է տվել, որ մասնակիցների կեսը (n = 30) ունեցել է բարձր կամ շատ բարձր նիկոտինի կախվածություն, իսկ 23,3% (n = 14) -միջին աստիճանի:
 

Հետազոտության համաձայն, I և II խմբերի մասնակիցները համեմատաբար հեշտ են անցել նիկոտին մատակարարող այլընտրանքային սարքերի օգտագործելուն: IQOS-ի որոշ օգտատերեր առաջին շաբաթվա ընթացքում մատնանշեցին անսովոր համային զգացողությունների մասին, որոնք հետագայում անհետացան: 3 ամիս անց հետազոտվածները նշել են օրվա և գիշերվա ընթացքում հազի հաճախականության նվազման մասին (n = 21), շնչառության հետ կապված խնդիրների, հատկապես հևալու նվազում (n = 17), հոտի զգացողության բարելավում (n = 32), բերանից տհաճ հոտի վերացում (n = 40) սիգարետի ծխի բացասական ընկալում շրջապատից (n = 12): Էլեկտրոնային սարքերի որոշ օգտատերեր ուսումնասիրության մեկնարկից արդեն երեք ամիս անց նշել են, որ բացի նիկոտին մատակարարող այլընտրանքային սարքերից, պարբերաբար ծխել են սիգարետ: 6 ամիս անց միայն IQOS և էլեկտրոնային սարքեր օգտագործող հարցվածների թիվը կազմել է համապատասխանաբար 6 եւ 13 մարդ: Սիգարետին հետ անցնելու հիմնական պատճառներն էին՝  նիկոտինային «սովը», սիգարետ ծխելը և ալկոհոլ խմելը:

6 ամիսների ընթացքում  նիկոտին մատակարարող այլընտրանքային սարքերի լուրջ կողմնակի վտանգներ չեն հայտնաբերվել: Որպես անբարենպաստ ազդեցություններ մասնակիցները մատնանշել են բերանում դառը համի առկայություն (2 հոգի երկու խմբերում), չորություն կոկորդում (3 էլեկտրոնային սիգարետ օգտագործող), գլխացավ (2 այքոս օգտագործող) և հազ (4 և 6 մասնակիցներ` I և II խմբերում):

Հայտնի է, որ CO-ն այն գործոնն է, որը խթանում է էնդոթելիի վնասմանը և ավելացնում է արյան լիպոպրոտեինների ատերոգենային հատկությունները: Ստացված տվյալների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ ծրագրի մեկնարկի փուլում COHb-ի միջին մակարդակը կազմել է 4.3 ± 0,8%, ինչը 4 անգամ ավելի է, քան հաշվարկային արժեքները: Նման բարձր ցուցանիշը վկայում է էրիտրոցիտների տրանսպորտային գործառույթի արգելափակման և պերիֆերիկ հյուսվածքների թթվածնի մատակարարման բլոկավորման մասին: Երրորդ խմբի որոշ ծխողների շրջանում ծխելու ինտենսիվության նվազումը զգալիորեն չի ազդել այդ փոփոխությունների արտահայտման վրա (3.8±1.2%), մինչդեռ էլեկտրոնային սիգարետի օգտագործումը նույնիսկ որոշակի քանակի սիգարետի հետ միասին նպաստել է COHb- ի արտահայտիչ նվազման վրա (1.6 ±0.2%, p<0.05): Միայն էլեկտրոնային սիգարետի օգտագործումը գրեթե ամբողջությամբ նորմալացնում է այս ցուցանիշը (0.5±0.1%, p<0.001): Նմանօրինակ, սակայն ոչ այդքան արտահայտիչ փոփոխություններ են նկատվում միայն IQOS կամ IQOS-ի հետ մնացորդային ծխելը շարունակող անձանց մոտ, այն դեպքում, երբ մնացորդային ծխելը (0.9±0.2 եւ 1.8±0.3%, երկու դեպքում էլ `p<0.01) .

Ուսումնասիրության մեկնարկի ժամանակ II և III խմբերն ունեցել են նմանատիպ լիպիդային պրոֆիլ և չեն տարբերվել արյան մեջ ընդհանուր խոլեստերինի, ХС ЛПВП-ի,  ХС ЛПНП-ի և ТГ- պարունակությամբ (Աղյուսակ 2): I խմբի մասնակիցների շրջանում արձանագրվել են խոլեստերինի  առավել ցածր ցուցանիշներ (p<0.05 մյուս երկու խմբերի համեմատ) և ХС ЛПВП (р<0,05) ավելի բարձր մակարդակ (p <0.05): 6 ամիսների ընթացքում վերահսկվող խմբի լիպիդային պրոֆիլը չի փոխվել: IQOS օգտագործողների շրջանում ընդհանուր խոլեստերինի կենտրոնացված վիճակագրության մեջ զգալիորեն նվազում է նկատվել, իսկ էլեկտրոնային սիգարետ օգտագործողների շրջանում` խոլեստերինի բարձր խտության լիպոպրոտեինների (ХС ЛПВП) մակարդակի զգալի աճ: Այլընտրանքային ծխելու առավել հստակ աթերոպրոտեկտոր ազդեցությունը դրսևորվեց ատերոգենային գործոնների փոփոխության մեջ, որոնց ընդգծվածությունը զգալիորեն նվազել է հետազոտության երկու խմբում (Աղյուսակ 2): Սիստեմային բորբոքման դինամիկան, որը որոշվում է СРБ- ի պլազմայի պարունակությամբ, մեծապես համընկավ արյան մեջ COHb-ի պարունակության փոփոխության հետ (r = 0.652): Վերահսկվող խմբում СРБ-ի մակարդակը 4 անգամ գերազանցել է ռեֆերենսային արժեքները: 5 մարդու շրջանում ծխելու ինտենսիվության մասնակի նվազումը չի ուղեկցվել նշված ցուցանիշի փոփոխությամբ, իսկ նրանց շարքում, ովքեր շարունակում էին ծխել նույն ինտենսիվությամբ, նկատվում էր СРБ-ի աճի միտում: Համակարգային բորբոքման վերացման առավել մեծ ազդեցությունը նկատվել է էլեկտրոնային սիգարետի ռեժիմով նիկոտին սպառող ֆիզիկական անձանց մոտ (նույնիսկ դրա հետ մեկտեղ քիչ քանակի սիգարետ ծխելու դեպքում):
 

Միևնույն ժամանակ, IQOS-ից օգտվողների շրջանում նկատվում էր պաշտպանիչ ազդեցություն որոշակի պակաս, բացի այդ, տվյալ էֆֆեկտը IQOS-ի և սովորական սիգարետների համադրության պարագայում կտրուկ թուլացել է: Նիկոտինի այլընտրանքային մատակարարման համակարգերի պաշտպանիչ ազդեցությունը նկատվել է Էնդոթելիոցիդների նախածնող բջիջների (ԷՆԲ, КПЭ)п քանակի գնահատման պարագայում, երբ գնահատվում է էնդոթելիի վնասվածքի և գործունեության վերականգնողական ցուցանիշ: Ուսումնասիրության սկզբում  առողջ տղամարդկանց և կանանց մոտ, ովքեր ունեին ընդամենը միայն 1 ռիսկային գործոն (TK) այս ցուցանիշը եղել է 4654.1 ± 279.3 բջիջ/ մլ, որը 1.6 անգամ (р<0,01) գերազանցում է նորմը և մեր կողմից գնահատվել է որպես էնդոթելիի վնասվածքի հետևանք: Այն մարդկանց շրջանում, ովքեր շարունակում են ծխել նույն ինտենսիվությամբ, այս ցուցանիշի մի փոքր աճ է նկատվում, իսկ այլընտրանքային տարբերակներ օգտագործողները, նույնիսկ քիչ քանակի սիգարետ օգտագործելու դեպքում, նպաստում է КПЭ պարունակության նվազումը (Աղյուսակ 3):
 

Էնդոթելիալ ֆունկցիայի գնահատման կարևոր կենսաքիմիական ցուցանիշներից մեկը արյան մակարդակի էնդոթելինի-1-ն է(ET1): Հայտնի է, որ այս հզոր և երկարաժամկետ գործող վազոկոնստրուկտորի բարձր սինթեզը հիմնականում սահմանում է էնդոթելիի դիսֆունկցիան, որը հանդիսանում է ССЗ-ի պաթոգենեզի մենկնարկային մեխանիզմ, որը վկայում է հիվանդության կլինիկական նշանների առաջացման մասին: Ուսումնասիրության սկզբնական փուլում ծխողների շրջանում ЭТ1- ի միջին մակարդակը 43% -ով գերազանցում էր ռեֆերենսային վերին սահմանները: Ստացված տվյալների վերլուծությունը վկայում է այն մասին, որ նիկոտինի մատակարարման էլեկտրոնային այլընտրանքներ օգտագործողների շրջանում նկատվում է այս ցուցանիշի նվազում, առավելապես արտահայտված է այն մարդկանց մոտ, որոնք անցել են էլեկտրոնային սիգարետների (-14.0%): Երկակի օգտագործողների մոտ նույնպես նկատվում է նմանատիպ միտում, սակայն ավելի քիչ արտահայտվածությամբ (Աղյուսակ 3):

Դիտարկումների ընթացքում օգտագործվել է հոսքային կախվածության դիլատացիայի (ՀԿԴ, ПЗВД) մեթոդը` էժան, ոչ ինվազիվ, չի նախատեսում զգալի կլինիկական և տնտեսական ծախսեր, սակայն միաժամանակ բավականաչափ տեղեկատվական գործիք է սրտանոթային իրադարձությունների էնդոթելիալ ֆունկցիայի գնահատման համար: Որոշ ուսումնասիրությունների համաձայն ПЗВД-ը հնարավոր է նույնիսկ գերազանցում է ավանդական ռիսկի գործոնների ասոցացման գնահատման նշանակալիությունը (Shechter et al., 2009; Daniel J. G., Helen J., Thijssen D. et al., 2011): Այսպիսով, ПЗВД-ն 1%-ով ասոցացվում է կարդիովասկուլյար իրադարձությունների ռիսկի նվազեցման հետ` 9-17% -ով (Daniel J. G., Jones H., Thijssen D. et al., 2011):

ПЗВД-ն արտացոլում է ազոտի օքսիդի տեղական բիոհասանելիությունը և թույլ է տալիս միաժամանակ ուսումնասիրել սրտանոթային հիվանդությունների ինդիկիացիայի հետ կապված մեխանիզմները, ինչպես նաև սուր և երկարաժամկետ միջամտությունների ազդեցությունը (Charakida M., Masi S., Lucher T. F. et al., 2010): 
Խմբերի համեմատական վերլուծության ժամանակ (Աղյուսակ 3) 6-ամսյա դիտարկումը ցույց տվեց ПЗВД-ի մակարդակների բարձրացում փորձարկվածների շրջանում, բացառությամբ այն անձանց, ովքեր շարունակում էին ծխել, առանց նվազեցնելու ծխելու ինտենսիվությունը: Այսպիսով, IQOS-ի և սիգարետի համատեղ օգտագործման խմբում ПЗВД-ի աճը կազմել է 15.7%, այն դեպքում, երբ միայն IQOS օգտագործողների մոտ` 20.3%: Այն հարցվածների շրջանում, որոնք օգտագործում են էլեկտրոնային սիգարետ  և մասամբ շարունակում են ծխել սովորական սիգարետ, ПЗВД-ի աճը կազմել է 23,3%:

Ծխողների խմբի մեջ այս ցուցանիշը աճել է 8.0%-ով, սակայն, ինչպես ցույց է տվել ավելի մանրամասն ենթաանալիզը, արդյունքների դրականացումը պայմանավորված է այն մասնակիցների տվյալներով, ովքեր պակասեցրել են սիգարետի քանակը: Խմբերում ПЗВД-ի ցուցանիշը առավելագույնը բարելավվել է միայն նիկոտինի մատակարարման այլընտրանքային սարքեր օգտագործողների համար` 20.6%-ով և 25%-ով` համապատասխանաբար IQOS-ի եւ Էլ.սիգարետի օգտագործողների շրջանում (Աղյուսակ 3): Անհրաժեշտ է ընդգծել, որ վերլուծվող խմբերը համեմատելի են տարիքի և Կետլեի ինդեքսի (ԿԻ, ИК) հետ, այդ ցուցանիշները հակադարձ համեմատական են ПЗВД-ի արժեքների նկատմամբ, ինչը չի կարող անտեսվել կլինիկական վերլուծության ժամանակ (Benjamin E. J., Martin G. L., Michelle J. K. et al., 2004):

ПЗВД-ի աճը` ըստ С ռեակտիվ սպիտակուցի (СРБ) մակարդակի իջեցման համեմատության` որպես համակարգային բորբոքման ցուցանիշ (25%-ով),  КПЭ-ների քանակի նվազում (միջինում 20%-ով) և ЭТ1 մակարդակը (հատկապես էլ.սիգարետ օգտագործողների շրջանում միայն 14.0% -ով), ինչպես նաև էլ.սիգարետի և ավանդական ծխախոտի օգտագործումը և միայն էլ.սիգարետի օգտագործողների շրջանում հանդիսանում է էնդոթելիի ֆունկցիայի բարելավման գրեթե անհերքելի ցուցանիշ:

Միևնույն ժամանակ, այն հետազոտվածների շրջանում, ովքեր չեն նվազեցրել ծխելու ինտենսիվությունը, միտում է եղել CRP- ի կոնցենտրացիայի (5,0% -ով) աճ, КПЭ- ի մակարդակի աճ, ЭТ1- ի կոնցենտրացիայի աճ (3.5% -ով), որը ուղեկցվել է  ПЗВД- ի ցածր մակարդակներով (10.1 և 10, 3%`6 ամիս հետազոտություններից հետո համապատասխանաբար), որը մատնանշում է սիգարետի ծխի բաղադրիչների ազդեցությաբմ էնդոթելիի դիսֆունկցիայի հնարավոր պրոգրեսսիա:

Ապրիլի 30-ին ԱՄՆ Սննդամթերքի ու Դեղորայքի վարչությունը թույլատրել է IQOS-ի վաճառքը ԱՄՆ տարածքում։ Գործակալության հայտարարության մեջ նշվում է, որ IQOS-ի վաճառքը թույլատրելը համահունչ է հանրային առողջությունը պաշտպանելու իրենց առաքելությանը, քանի որ ի թիվս այլ դիտարկումների սարքը ավելի քիչ վնասակար նյութեր է արտազատում, քան սիգարետը, և կարող է օգնել չափահաս ծխողներին ամբողջապես հրաժարվել սիգարետ ծխելուց։ IQOS-ն առաջինը կվաճառվի ԱՄՆ Ատլանտա ու Կալիֆորնիա նահանգներում։